جهانی‌سازی و فرهنگ در اندیشه متفکران عرب

یکی از نیازهای مطالعات راهبردی کشور، شناخت جریان‌ها و وقایعی است که در کشورهای منطقه و جهانِ‌‌اسلام حضور دارند و ایران، بنا بر ضرورت‌های همجواری و نیز آرمان همکاری با جهانِ‌‌اسلام، خواه‌ناخواه با آنها مواجه می‌شود. از سوی دیگر یکی از موضوعات مشترک میان کشورهای اسلامی، مواجهه با تبعات فرهنگی جهانی‌سازی است. با در نظر گرفتن رابطه میان سه سطحِ توصیف، تحلیل و راهبرد در پژوهش و ضرورت بررسی موضوعات بر پایه روش‌ها، مقاله حاضر به‌بررسی پرسش‌های زیر می‌پردازد: متفکران عرب چه تعاریفی از جهانی‌سازی ارائه داده‌اند؟ مهم‌ترین مسائل فرهنگیِ مورد توجه‌شان چه بوده است؟ و چه راهبرد‌هایی مد نظرشان است؟ متفکران عرب، مسائل جهانی‌سازی را معمولاً در قالب مسئله تقابل اسلام و غرب، اعراب و غربی‌ها، شرق و غرب (یا به‌تعبیر متأخر شمال و جنوب) مطرح می‌کنند و در حالی‌که محرک جهانی‌سازی در غرب، انگیزه و ابزار اقتصادی و مادی است، در جهانِ‌‌عرب، مسئله‌ای فرهنگی است. همچنین اندیشمندان عرب غالباً جهانی‌سازی را با پنج مقوله 1. عوامل شکل‌گیری و بازیگران؛ 2. اهداف و آرمان‌ها؛ 3. نتایج و پیامد‌ها؛ 4. فلسفه شکل‌گیری و 5. طبیعت‌شناسیِ متأثر از فناوری‌های نوین می‌شناسند که در غالب آنها جهانِ‌‌عرب به‌صورتی منفعل تصویر می‌شود و با بیان نمونه‌های از راه‌حل‌های آنان مشخص می‌شود که متفکران عرب بی‌اطلاع از راه‌حل مسائل‌شان نیستند، اما در غالب موارد ناتوان از تولید ادبیاتی بوده‌اند که واقع‌بین باشد و بتواند «شناختِ نادرست و کاذب» در جهانِ‌‌اسلام و جهانِ‌‌عرب را مورد نقد قرار دهد. امری که تحقق طرح‌هایی چون ایجاد همکاری و همدلی میان اعراب، رشد اقتصادی و یا تحققِ توسعه‌ پایدار و فراگیر، منوط به آن است.